چكيده :

تعدد پروژه هاي مورد نياز كشور در كليه بخشها از يك سو و كمبود سرمايه از سوي ديگر سبب ميشود تا ارزيابي اقتصادي طرحها به عنوان يكي از مهمترين معيارهاي تصميم گيري جهت پروژه ها مطرح گردد. اساس روشهاي ارزيابي اقتصادي طرحها بر برآورد هزينه ها و فايده هاي طرح استوار مي باشد . تلاش براي برآورد دقيق تر هزينه ها و فايده هاي طرح مي تواند در كيفيت ارزيابي اقتصادي تاثير مثبت فوق العاده اي داشته باشد . همانطور كه عدم دقت در اين زمينه مي تواند موجب نتيجه گيريهاي نادرست گردد. پروژه هاي توليد انرژي بر قابي در دهه اخير با استفاده از روش نيروگاه حرارتي جايگزين مورد ارزيابي اقتصادي قرار گرفته اند. در اين چار چوب كليه هزينه هاي نيروگاه حرارتي جايگزين به عنوان در آمدهاي طرح منظور مي گردد. ( شامل هزينه هاي سرمايه گذاري اوليه و بهره برداري و نگهداري ) اما تا سالهاي اخير هزينه هاي ناشي از آلودگي محيط جهت توليد انرژي اين نيروگاه ها ناديده گرفته شده است اين مقاله مي كوشد بر پايه آخرين اطلاعات ارائه شده در زمينه محاسبه هزينه خارجي آلاينده نيروگاههاي حرراتي با استفاده از" روش تبديل تعديل شده " روشي را جهت وارد كردن هزينه هاي اجتماعي انواع آلاينده ها بر ارزيابي اقتصادي پروژه هاي برقابي ارائه دهد.      

1- مقدمه:

محدوديت سرمايه سبب مي شود تا ارزيابي اقتصادي پروژه ها و طرح هاي سرمايه گذاري به عنوان يكي از مهمترين معيارهاي تصميم گيري جهت بهگزيني ابعاد و اولويت بندي پروژه ها مطرح گردد . تلاش براي برآورد دقيق هزينه ها و فايده هاي طرح مي تواند در كيفيت ارزيابي اقتصادي و دقت شاخص هاي اقتصادي بدست آمده تاثير فوق العاده اي داشته باشد همانطور كه عدم توجه مطلوب به اين موضوع مي تواند موجب نتيجه گيريهاي نادرست گردد.

2-ارزيابي اقتصادي نيروگاههاي برقابي :

روشي كه به طور معمول براي ارزشگذاري فايده هاي پروژه هاي برقابي بكار گرفته مي شود از ديدگاه ملي هزينه توليد انرژي و قدرت به وسيله نيروگاه حرارتي است كه همان تقاضا را به مشابه برآورد مي سازد در اين مقاله مقايسه اقتصادي از ديدگاه ملي صورت گرفته است.

با توجه به تفاوت توزيع هزينه هاي نيروگاههاي برقابي و حرارتي در طول زمان و تفاوت كيفيت انرژي توليد شده از نظر فني و زيست محيطي، ارزشگذاري ومقايسه اين دو شكل متفاوت توليد انرژي الكتريكي دشوار مي گردد .

 ومعادل سازي (Equivalence  of  kind)استفاده از تكنيكهاي اقتصاد مهندسي و تلاش براي معادل سازي نوع

 به ما امكان مي دهد كه طرح هاي مورد بررسي در شرايط اقتصادي همسان(Equivalence of  time) زمان مقايسه شود .

عوامل گوناگوني مي تواند نتايج مطالعات اقتصادي پروژه هاي برقابي را تحت تاثير قرار دهند، عواملي نظير نرخ تنزيل٬ نرخ ارز خارجي٬ هزينه هاي سوخت٬ ارزش ذاتي آب و هزينه هاي اجتماعي آلودگي هوا از مهمترين اين عوامل هستند. توضيح مختصري در مورد هريك از اين عوامل در اين قسمت ضروري به نظر مي رسد.

نرخ تنزيل -  در واقع نشانگر محدوديت سرمايه است به همين سبب يكي از پارامترهاي اساسي محاسبه در ارزشيابي هاي اقتصادي مي باشد . بطوريكه نوسان نرخ تنزيل مي تواند شاخص هاي اقتصادي را تحت تاثير قرار دهد و طرح را از محدوده توجيه اقتصادي خارج نموده و يا آن را داخل اين محدوده نمايد .

نرخ ارز خارجي – از آنجا كه برخي از اقلام مورد استفاده در محاسبات اقتصادي پروژه هاي برقابي ( چه در بخش هزينه ها و چه در بخش فايده ها ) داراي مقادير ارزي مي باشد . لذا تغييرات نرخ ارز خارجي به پول ملي ميتواند در محاسبات اقتصادي پروژه هاي برقابي تاثير داشته باشد.

 هزينه سوخت-  قيمت سوختهاي فسيلي يكي از مهمترين اجزاء تشكيل دهنده هزينه هاي بهره برداري و نگهداري نيروگاههاي حرارتي ( فايده طرحهاي برقابي) مي باشد . با توجه به مزيت نسبي گاز و ..... در كشور٬ ارزشگذاري درست قيمت سوخت از اهميت ويژه اي برخوردار است و بايد مورد توجه قرار گيرد.

ارزش ذاتي آب – آب مورد استفاده در پروژه هاي برقابي مي تواند به منظور ديگري از جمله آب كشاورزي يا تامين آب شهري ارزش ايجاد كند. اين ارزش جداي از هزينه هاي اجراي پروژه است و در واقع هزينه فرصت از دست رفته آب است كه بايد به اين هزينه ها اضافه گردد. در حال حاضر پروژه هاي برقابي مورد بررسي٬ داراي آن ميزان اراضي مناسب براي آبياري در پايين دست و حتي نيازهاي شهري جهت بهره برداري نيستند كه بتوانند با منظورهاي توليد انرژي به رقابت بپردازند. اما گسترس نيازها و تغيير در الگوي توسعه منطقه اي مي تواند موجب افزايش ارزش ذاتي آب شود كه مي بايد حتماً در محاسبات اقتصادي دخالت داده شود.

موارد فوق همگي از عوامل موثري هستند كه تقريباً در ارزيابي اقتصادي به عمل آمده جهت پروژه هاي برقابي مورد توجه قرار مي گريند. اما آنچه كه تاكنون در ارزيابي اقتصادي پروژه هاي برقابي كمتر مورد توجه قرار گرفته است هزينه هاي اجتماعي، آلودگي مي باشد . اين مقاله سعي بر آن دارد با ارائه روشي جهت ارزيابي اقتصادي پروژه هاي برقابي با احتساب هزينه هاي اجتماعي آلودگي٬گامي در جهت ارزيابي هاي اقتصادي دقيق تر پروژه هاي برقابي بر دارد

3- بخش انرژي و اثرات زيست محيطي

با توجه به وسعت فعاليتهاي بخش انرژي، مسائل زيست محيطي مرتبط با آن نيز داراي ابعاد گسترده اي مي باشد كه از آن جمله ميتوان به آلودگي هوا٬آب و خاك در سطح محلي و منطقه اي و به مسائلي  نظير تغييرات اقليمي و بارانهاي اسيدي در سطح بين المللي اشاره نمود. در اين ميان آلودگي هوا و اثرات زيست محيطي منتج از آن داراي اهميت خاصي بوده و بيشترين مسائل زيست محيطي بخش انرژي مرتبط با اين آلودگي مي باشد